ในยุคที่ AI สามารถทำงานแทนมนุษย์ให้เสร็จได้ในเวลาเพียงวินาที ทักษะเทคนิคเพียงอย่างเดียวไม่เพียงพอแล้ว EQ หรือความฉลาดทางอารมณ์กลายเป็นสิ่งสำคัญที่สุด พนักงานต้องพัฒนาทักษะการปรับตัว การสื่อสาร และการทำงานร่วมกัน เพราะ AI ทำงานเทคนิคได้ แต่ไม่สามารถสร้างไอเดียใหม่ สื่อสารกับคน หรือแก้ปัญหาแบบสร้างสรรค์เหมือนมนุษย์
เพียงไม่กี่ปีที่ผ่านมา การรู้ภาษาโปรแกรม Python ยังเหมือนตั๋วเข้าสู่การมีงานทำตลอดชีวิต นักพัฒนาซอฟต์แวร์และผู้เชี่ยวชาญด้านข้อมูลต่างได้รับการยกย่องเป็นบุคคลที่มีค่าที่สุดในตลาดแรงงาน แต่วันนี้ AI สามารถเขียนโค้ดที่ใช้งานได้ในเวลาเพียงไม่กี่วินาที ด้วยเครื่องมืออย่าง GitHub Copilot ที่สามารถทำงานต่างๆ ที่เคยทำให้พนักงานได้รับตำแหน่งงานที่มั่นคงได้โดยอัตโนมัติ
นี่ไม่ได้หมายความว่าวิศวกรจะถูกแทนที่ด้วย AI แต่หมายความว่าทักษะเทคนิคเพียงอย่างเดียวไม่เพียงพอที่จะทำให้ผู้สมัครงานและพนักงานโดดเด่นอีกต่อไป ความสามารถในการเข้าใจและจัดการอารมณ์ ซึ่งเรียกว่า Emotional Intelligence หรือ Emotional Quotient (EQ) กลายเป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยให้ผู้นำและทีมงานเชื่อมโยงความเชี่ยวชาญทางเทคนิคเข้ากับความกังวลของมนุษย์และผลลัพธ์ทางธุรกิจ
ในองค์กรที่ให้ความสำคัญกับ EQ ทีมงานมักจะมีทักษะด้าน Soft Skills เช่น ความสามารถในการปรับตัว การสื่อสาร และการทำงานร่วมกัน คุณสมบัติเหล่านี้มีความสำคัญมาโดยตลอด แต่พนักงานที่มีความสามารถ และแม้แต่ผู้นำบางคน มักจะสามารถทำงานได้โดยไม่ต้องพึ่งทักษะเหล่านี้ หากพวกเขามีทักษะเทคนิคที่เหมาะสม แต่ตอนนี้ไม่ใช่แล้ว
ยุคที่ทักษะเทคนิคไม่เพียงพอแล้ว
โลกการทำงานกำลังเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว ในอดีต พนักงานที่มีความเชี่ยวชาญเฉพาะด้าน เช่น นักเขียนโปรแกรม Python ผู้เชี่ยวชาญ Power BI หรือนักเทคนิค AWS จะเป็นที่ต้องการของตลาดแรงงานมาก เพราะพวกเขามีความรู้เฉพาะที่หายาก แต่พนักงานกลุ่มนี้เหมือน "คนทำอาหารตามสูตร" ที่เก่งในการใช้เครื่องมือหนึ่งๆ และทำงานตามขั้นตอนที่กำหนดไว้ได้อย่างเชี่ยวชาญ พวกเขาจะทำงานได้ดีเมื่อสถานการณ์เป็นไปตามที่คาดหวัง
แต่เมื่อ AI เข้ามา ความรู้เฉพาะเครื่องมือเพียงอย่างเดียวไม่เพียงพอแล้ว เพราะ AI สามารถทำงานเหล่านี้ได้เหมือนกัน พนักงานที่ทำงานตามสูตรเหมือนคนทำอาหารในร้านฟาสต์ฟู้ด ทำได้ดีเมื่องานซ้ำๆ เหมือนเดิม แต่เมื่อเจอสถานการณ์ใหม่ที่ไม่คาดคิด เช่น ลูกค้ามาสั่งอาหารพิเศษที่ไม่มีในเมนู พวกเขาจะไม่รู้จะทำอย่างไร สิ่งที่องค์กรต้องการตอนนี้คือ "เชฟมืออาชีพ" ที่สามารถคิดสร้างสรรค์ ปรับเปลี่ยนวิธีทำงานตามสถานการณ์ และแก้ปัญหาที่ไม่เคยเจอมาก่อนได้ ด้วยประสบการณ์และความเข้าใจที่ลึกซึ้ง
ในไม่ช้า คนที่ทำงานในตำแหน่งเหล่านี้จะต้องมีความเข้าใจอย่างลึกซึ้งเกี่ยวกับแนวคิดด้านวิทยาศาสตร์ข้อมูล และความสามารถในการแก้ไขปัญหาที่เหมาะสม พวกเขาจะต้องกลายเป็น "เชฟ" ซึ่งก็คือคนที่เข้าใจครัวทั้งหมดและบริบทโดยรอบ (รวมถึงส่วนผสม จังหวะเวลา พนักงาน และลูกค้า) และสามารถปรับตัวได้ทันท่วงที
การเป็นพนักงานที่มีคุณภาพสูงต้องใช้เวลาฝึกฝนและความตั้งใจจริง สิ่งที่ทำให้พนักงานดีเด่นคือ EQ หรือความฉลาดทางอารมณ์ ความฉลาดทางอารมณ์คือความสามารถในการรู้เท่าทันสถานการณ์ เข้าใจว่าคนรอบข้างต้องการอะไร และปรับวิธีทำงานให้เข้ากับแต่ละสถานการณ์ได้อย่างเหมาะสม เหมือนเชฟที่ไม่ได้แค่ทำอาหารตามสูตร แต่ยังต้องดูว่าลูกค้าเป็นใคร ชอบรสชาติแบบไหน และปรับเปลี่ยนเมนูให้ตอบโจทย์ได้
การพัฒนาพนักงานให้พร้อมรับยุค AI
การเปลี่ยนแปลงจากพนักงานที่ทำงานตามสูตรไปเป็นผู้เชี่ยวชาญที่คิดได้เองไม่ใช่เรื่องง่าย ต้องใช้เวลาและความมุ่งมั่นในการพัฒนาทักษะ EQ อย่างจริงจัง ผู้นำองค์กรต้องหาและรักษาพนักงานที่มีความฉลาดทางอารมณ์ เพื่อนำมาผสมผสานกับความรู้ทางเทคนิค
ทักษะที่เคยเป็นแค่ "ข้อดีเสริม" กลายเป็น "ความจำเป็น" ความสามารถในการปรับตัว การสื่อสาร และการทำงานเป็นทีม ไม่ใช่ทักษะรอง แต่เป็นทักษะหลักที่จะกำหนดอนาคตของพนักงาน
ในอดีต นักเขียนโปรแกรม Python ผู้เชี่ยวชาญ Power BI หรือนักเทคนิค AWS จะได้รับความนิยมเพียงแค่มีความรู้เฉพาะด้าน แต่วันนี้ไม่เพียงพอแล้ว
พนักงานที่ต้องการความสำเร็จในอนาคตต้องพัฒนาตัวเองให้เข้าใจภาพรวม รู้จักเลือกวิธีแก้ปัญหาที่เหมาะสม และที่สำคัญคือต้องมี EQ - ความสามารถในการเข้าใจสถานการณ์ อ่านใจคนรอบข้าง และปรับวิธีทำงานให้เข้ากับแต่ละสถานการณ์
ทักษะการสื่อสารในยุคดิจิทัล
แฟนๆ ของเรื่องราวการก่อตั้งบริษัท Apple ต่างรู้ดีว่า Steve Jobs ไม่ใช่ผู้เชี่ยวชาญด้านเทคนิคหลักที่อยู่เบื้องหลังความสำเร็จในช่วงแรกของบริษัท คนคนนั้นคือ Steve Wozniak เหตุผลหนึ่งที่เรายังคงเชื่อมโยง Apple กับ Jobs อย่างใกล้ชิดแม้เขาจะเสียชีวิตไปแล้วเกือบ 15 ปี ก็เพราะเขาเป็นหนึ่งในนักสื่อสารที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์ทางธุรกิจ
แม้ว่า Jobs จะไม่มีทักษะทางเทคนิคที่จำเป็นในการสร้าง iPod หรือ iPhone ด้วยตัวเขาเอง แต่เขารู้วิธีสื่อสารวิสัยทัศน์ของเขา ทั้งกับวิศวกรที่จะออกแบบผลิตภัณฑ์และกับสาธารณชนที่จะซื้อผลิตภัณฑ์เหล่านั้น
ไม่ใช่ทุกคนในทีมจะต้องสามารถนำเสนอ keynote ที่น่าประทับใจได้ แต่พวกเขาจำเป็นต้องสามารถอธิบายคุณค่าของงานที่พวกเขาทำได้ และพวกเขาจำเป็นต้องสามารถแปลข้อมูลทางเทคนิคให้เป็นข้อมูลเชิงธุรกิจ
บ่อยครั้ง การสื่อสารที่มีประสิทธิภาพคือความแตกต่างระหว่างไอเดียที่ไม่เคยถูกนำไปปฏิบัติจริงกับไอเดียที่เปลี่ยนแปลงองค์กรทั้งหมด ในยุคที่ AI สามารถจัดการกับงานเทคนิคได้มากขึ้น ความสามารถในการสื่อสารกลายเป็นสกุลเงินที่มีค่าที่สุด
Jobs และ Wozniak เป็นเพียงหนึ่งในทีมที่มีชื่อเสียงในการบรรลุผลสำเร็จมากกว่าที่พวกเขาจะทำได้หากแยกจากกัน เปรียบเทียบกับความสูงที่ทะยานของ The Beatles กับอาชีพเดี่ยวที่ค่อนข้างธรรมดาของพวกเขา หรือพิจารณาความจริงที่ว่า Bill Belichick และ Greg Popovich ซึ่งอาจเป็นโค้ชฟุตบอลและบาสเกตบอลที่ยิ่งใหญ่ที่สุดตลอดกาล มีสถิติแพ้โดยไม่มีผู้เล่นดาวอย่าง Tom Brady และ Tim Duncan
แม้ว่าบางคนจะเป็นเพื่อนร่วมทีมที่ดีกว่าคนอื่นๆ โดยธรรมชาติ แต่การทำงานร่วมกันไม่ใช่ลักษณะที่คงที่ มันเป็นทักษะที่สอนได้ ฝึกได้ และพนักงานมีแนวโน้มที่จะปรับปรุงมากขึ้นหากผู้นำให้รางวัลและถือว่าเป็นความสามารถหลัก
การทำงานร่วมกันมีความสำคัญมาโดยตลอด แต่การเติบโตของ AI อาจจะกำจัดตำนานของ "หมาป่าโดดเดี่ยว" ได้ในที่สุด เมื่อเทคโนโลยีพัฒนาขึ้น จะไม่มีทักษะเทคนิคใดที่มีค่ามากพอที่จะชดเชยความไม่สามารถในการทำงานร่วมกับเพื่อนร่วมงานได้ เมื่อวานนี้ องค์กรต่างพยายามอย่างหนักเพื่อรักษาพนักงานที่สะสมความรู้ในองค์กรและเข้ามาช่วยเหลือในวันสำคัญ พรุ่งนี้ พวกเขาจะแข่งขันกันเพื่อพนักงานที่สามารถแก้ปัญหาเป็นส่วนหนึ่งของทีม
พนักงานหลายคนมีทักษะ EQ ที่องค์กรต้องการอยู่แล้ว พวกเขาเพียงแต่ไม่เคยถูกขอให้นำทักษะเหล่านั้นมาใช้ในบทบาทการทำงาน ในความเป็นจริง วิศวกรบางคนอาจไม่รู้ด้วยซ้ำว่าพวกเขาเป็นนักสื่อสาร ผู้ทำงานร่วมกันที่มีประสิทธิภาพ หรือนักแก้ปัญหาที่สร้างสรรค์ บ่อยครั้ง พนักงานเหล่านี้มองการทำงานของพวกเขาผ่านเลนส์ของทักษะทางเทคนิคเท่านั้น และในอดีต นายจ้างของพวกเขาก็มองเช่นเดียวกัน
หน้าที่ของผู้นำคือการระบุทักษะ EQ เหล่านี้ บำรุงเลี้ยงพวกมัน และประกอบทีมที่ชิ้นส่วนทั้งหมดเข้ากันได้ เรากำลังเข้าสู่ยุคที่ AI สามารถจัดการกับการเขียนโค้ด การวิเคราะห์ข้อมูล และแม้แต่การดำเนินงานได้มากขึ้น แต่มีเพียงมนุษย์เท่านั้นที่สามารถคิดไอเดียใหม่ สื่อสารไอเดียเหล่านั้นทั่วทั้งองค์กร และทำงานร่วมกันเพื่อนำไปสู่การปฏิบัติ
เทรนด์ด้านเทคโนโลยีจะมาและไป แต่ EQ จะไม่มีวันล้าสมัย ในโลกที่ AI กำลังเปลี่ยนแปลงทุกสิ่งทุกอย่าง EQ กลายเป็นทักษะที่สำคัญที่สุดของพนักงาน ไม่ใช่เพราะเทคโนโลยีไม่สำคัญ แต่เพราะความเป็นมนุษย์กลายเป็นสิ่งที่มีค่าที่สุดในโลกที่เต็มไปด้วยเครื่องจักรที่ฉลาดๆ ที่สามารถทำงานแทนเราได้
ข้อมูลประกอบการเขียน:
AI + EQ: The Power of Emotional Intelligence in the Adoption of AI (Eric House, SHRM, 1 July 2025)
Why The AI Era Demands EQ (Kempton Presley, Forbes, 7 July 2025)
บทความโดย วิทย์ บุญ